‘सिरियल किलर’ को परिचय पाएका कुख्यात चाल्र्स शोभराजले त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको सुरक्षाव्यवस्थामाथि चुनौती दिँदै कुनै बेला ‘म यहाँबाट हात्ती छिराएर लैजान सक्छु’ भनेका थिए । दशकौँअघि विमानस्थल भन्सार कार्यालयको सुरक्षा व्यवस्था जति कमजोर थियो अहिले पनि त्यसमा कुनै सुधार नआएको पटकपटकका सुन प्रकरणले पुष्टि गरिरहेको छ ।

आधुनिक प्रविधियुक्त विमानस्थलको सुरक्षा अवस्था त यति कमजोर छ भने भारत तथा चीनसँग सीमा जोडिएका नाकामा रहेका भन्सार कार्यालयको चेकजाँच स्थिति कस्तो होला सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । पछिल्ला तीन सातामा प्रहरीले त्रिभुवन विमानस्थल तथा अन्य भन्सार नाकाबाट भित्रिएको झन्डै ५६ किलोग्राम सुन बरामद गरेको छ । वरामद सुनको परिमाण त यति छ भने प्रहरीले सुइँको नपाउने गरी भन्सार छलेर ओसारपसार गरिएको यो बहुमूल्य धातुको परिमाण धेरै गुणा बढी रहेको जोकोहीले बुझ्न सक्छ । प्रहरीले गत पुस २१ गते त्रिभुवन विमानस्थलबाट भित्रिएको ३३ किलोभन्दा बढी सुन वरामद ग¥यो । उक्त घटनामा ओसारपसारमा संलग्न ३ जना, भण्डारणमा संलग्न एक जना र विमानस्थल कर्मचारी दुई जना पक्राउ परे । यस घटनाको दुई साता पनि बित्न नपाउँदै चीनसँग जोडिएको केरुङ(रसुवा जिल्ला) नाका हुँदै काठमाडौँ भित्राइएको १५ किलो सुन राजधानीको चमतीबाट प्रहरीले वरामद ग¥यो । सोही नाकाबाट काठमाडौँ भित्राउँदै गरिएको ७ किलो सुन पुस १३ गते थानकोटबाट प्रहरीले वरामद ग¥यो । केही प्रतिनिधि तथा ठूलो परिमाणका सुनसम्बद्ध यी धन्दाले नेपाल सुन तस्करीका निम्ति स्वर्ग बन्दै गएको पुष्टि गरेको छ ।

नेपाल प्रहरीको तथ्यांकअनुसार विगत करिब साढे ४ वर्षमा सवा ४ सय किलो सुन वरामद भएको देखिन्छ । आर्थिक वर्ष २०७३÷७४ को पहिलो ४ महिनामा मात्रै झन्डै ७१ किलो सुन प्रहरीले वरामद गरेको छ । सुन वरामदको परिमाण क्रमशः बढ्दो छ । तर, सुन तस्करी पनि जारी नै छ । यसले एकातिर बजारमा तस्करीको सुन बढी उपयोग भइरहेको देखाउँछ भने सुन तस्करको जालो निकै बलियो बन्दै गएको बुझाउँछ । त्यतिमात्र होइन, तस्करीको सुन नेपाल हुँदै भारत जाने क्रम पनि बढ्दो छ । सबैभन्दा आश्चर्यको कुरा त के छ भने, सुन ओसारपसारमा संलग्न मुख्य व्यक्ति प्रहरीले फेला पार्न सक्दैन, सुन बोक्ने भरिया वा ओसारपसारमा प्रयोग गरिएको गाडीका चालकमात्र फेला पार्छ ! सुन मालिक खोज्ने प्रहरीका सारा यत्न असफल बन्दै आएको छ । सुन बोक्ने गाडीको मालिक तथा भरियालाई काम लगाउने व्यक्तिसम्म प्रहरी पुग्न नसक्नुले एकैपटक धेरैखालका आशंका पैदा गरिदिएको छ । सुन तस्करीको विषयलाई अर्थमन्त्री कृष्णबहादुर महराले ‘राष्ट्रिय लज्जा’को विषय बताउँदै यस्तो गिरोहको सञ्जाल देशका थुप्रै ठाउँमा फैलिएको स्वीकारेका थिए । उनको स्वीकारोक्तिमा केवल निरीहता प्रकट हुन पुगेको छ, ‘धन्दावाल’ फेला पार्न यसले तदारुकता बढाउँदैन । उता, प्रहरीले पनि सुन तस्करीका मुख्य नाइकेसम्म चाँडै पुग्ने उद्घोष गर्दै आए पनि सफल हुन सकिरहेको छैन ।

सरकारले नेपाली बजारमा सुनको वास्तविक माग कति छ भन्नेसमेत यकिन गर्न सकिरहेको छैन । नेपाली संस्कृतिमा विभिन्न पर्वमा यसको प्रयोग झनै बढ्छ । व्यापारीका निम्ति सुन आयातमा निश्चित परिमाण तोकिए पनि त्योभन्दा निकै बढी खपत हुने गरेको तथ्यांक धेरैअघि सार्वजनिक भएको थियो । नियमसंगत ढंगले भित्रने परिमाणभन्दा बढी सुन कसरी र कसले नेपाल ल्याउँछ भन्ने तथ्य पत्ता लाग्न सकेको छैन । यसकारण पनि सुनको कालो धन्दा नेपालमा मौलाउँदै गएको स्पष्ट छ । अवैध सुनको धन्दामा लाग्ने व्यक्ति पत्ता लगाउन र त्यसलाई कानुनी दायरामा ल्याउन प्रहरीको सक्रियता मात्रै पर्याप्त छैन । अर्थ मन्त्रालय, विभिन्न भन्सार कार्यालय, परराष्ट्र मन्त्रालय, गृह मन्त्रालय तथा प्रधानमन्त्रीको कार्यालयसमेतको समन्वय आवश्यक देखिन्छ । राजनीतिक आवरणमा पनि सुनको अवैध धन्दा फस्टाउँदै गएको छ । नेपालमा सुन कुन देशबाट बढी भित्रन्छ भन्ने तथ्य सम्बद्ध सरकारी निकायलाई थाहा नहुने होइन । उक्त देशको सीमानाका तथा त्यससँग सम्बद्ध भन्सार कार्यालयमा उच्च निगरानी गर्न सक्दा पनि सुनको कालोबजार नियन्त्रणमा आउन सक्छ । त्रिभुवन विमानस्थल तथा अन्य भन्सार कार्यालयका कर्मचारीको मिलेमतोबिना सुनको ओसारपसार सम्भव छैन । यसकारण पनि कर्मचारीमाथि निगरानी उत्तिकै जरुरी छ ।  
    
 

प्रकाशित: ३ माघ २०७३ ०४:४४ सोमबार