जाजरकोट– जाजरकोट सदरमुकाम खलंगामा दैनिक एक दर्जन बढी देउसी भैलो समुहहरु आइरहेका छन्। खलंगामा आउने सबैजसो देउसी भैलोहरुले भट्याउने र गीत गाउन मेमोरीमा रेकर्ड गरिएका गीतहरुको सहयोग लिइरहेका  छन् ।

उनीहरुमा कुनै पनि मोलिकता देखिँदैन । अधिकांश भैली समुहहरुले  हिन्दी र नेपाली चलचित्रका गीत एवम एल्वममा राखिएका देउसी भैलो गीतहरुमा नाच्ने गरेका छन् । न उनीहरुले मादल बोकेका हुन्छन न मुरली र खैजडी नै । ठुलाठुला  साउन्डवक्सहरुमा गीतहरु घन्काउदै  हल्ला गर्दै देउसी भैलो समुहरु हिँडेका हुन्छन्।

देउसीभैलोहरुले ठुलो स्वरमा बज्ने साउन्डवक्समा गीत घन्काउँदा मनोरन्जन भन्दा वढी  हल्ला मात्रै हुने गरेको  स्थानीयहरु बताउँछन् । ठुलो ठुलो स्वरमा  गीत बजाउँदै चिच्याउँदै  देउसी भैलो खेल्नेहरु हिँडेको देख्दा  आफुहरुलाई रमाइलो भन्दा बढी डर लाग्ने गरेको  उनीहरु बताउछन् ।

स्थानीय निर्माण व्यावसायी तेजविक्रम शाह  पहिलेका भैलीहरु आउँदा स्थानीय लोकबाजाहरु र गीतहरु  देख्न सुन्न पाइन्थ्यो तर आज भोलि आयतित गीतहरु सुनेर वाक्क  लाग्ने गरेको  बताउँछन् ।  ‘पहिले  आफै भट्याएर  देउसी खेल्दा छुट्टै मजा आउँथ्यो  अनि  हेर्नेलाई पनि रमाइलो लाग्थ्यो तर आज भोलिका  भैली खेल्नेहरु  उफ्रिने र कराउने मात्र गर्छन्,’ उनले भने ।
यस्तै हो भने केहि वर्षपछि लोकवाजा र भैलीको मोलिकता हराउने निश्चित भएको उनले बताए। त्यस्तै भेरी मालिका नगरपालिका ३ का  जेष्ठ नागरिक मानबहादुर सिंह पहिले देउसी भैलो खेल्दा सबैले लोकगीत आफैले गाउने, मुरली, मादल, खैजडी, झयाली, टयाम्कोलगायतका मौलिक वाजाहरु वजाउने  गरेको वताउछन् ।

तर आज भोलि कसैको हातमा  पनि ती वाजाहरु  देखिदैनन,  उनले भने  ।  सिंहले  हाम्रो मौलिक पहिचान वोकेका देउसी भैलो गीतमा विकृति भित्रिन लागेको भन्दै  चिन्ता व्यक्त गरे ।

पहिलेका भैलीहरु विशुद्ध मनोरन्जल र सस्कृति जोगाउनका लागि हुन्थे तर   आज भोलिका देउसी भैलोहरु हेर्न पनि हप्ठेरो लाग्छ उनले  भने ।

१० वर्ष  अघि सम्म जाजरकोट सदरमुकाम खलंगा लगाएतका गाउँहरुमा  देउसी भैलो  खेल्नेहरुको पोषाकमा नेपाली पन देखिन्थ्यो भने उनीहरुले भटटयाउने भैलो गीत र अन्य गीतहरुमा स्थानीय मौलिक्ता झल्किन्थ्यो,  खलंगाको ठाँटीवजारकी पदमा पुनले भनिन् ।

उनले पहिले पहिले  वालवालिका देखि युवायुवती र प्रौढ एवम वृद्धवृद्धाहरुले देउसी भैलो स्थानीय गीत संगीतका साथ खेल्ने  गरेको वताइन्  ।  अहिलेका देउसी भैलो खेल्नेहरु भने  सवै  वनावटी गीतहरुको भर पर्छन्  उनले भनिन् ।
 पछिल्लो पुस्ताका युवाहरुले  स्थानीय लोकसस्कृति छोड्दै गएका कारण जिल्लाका सिंगारु, पैसेरी, ख्याली, देउडा, फाक, हिउदाले भाका, ठाडो भाका, झयाउरे गीत र नाँच लगाएतका सस्कृतिहरु अहिले पुर्ण रुपमा हराउदै गएकोमा  स्थानीय वुढापाखाहरु  चिन्तित देखिन्छन् । पहिले मेला पर्व देखि देउसी भैलो  लगाएतका समाजिक एवम  अन्य कार्यक्रममा स्थानीय लोकवाजा र  स्थानीय नाचहरु  निकै रमझमका साथ  हेर्न पाइने गरे पनि अहिले भने  विस्तारै सवै हराउदै गएको  उनीहरुको भनाइ छ ।

जिल्लाका स्थानीय वाजा संरक्षणका लागि  जिल्ला विकास समिति लगाएतका सस्थाहरुले वजेटको व्यवस्था गर्ने गरेपनि  ती वाजाहरुको प्रयोग नहुदा  ती वाजाको प्रचल देखिँदैन ।  नयाँ पुस्तामा  स्थानीय या मौलिक सस्कृति मोह घट्दै गएका कारण समस्या परेको हो ।

 

प्रकाशित: १३ कार्तिक २०७३ ११:३४ शनिबार